Ngoài đạo văn, khái niệm plagiarism còn bao gồm cả đạo nhạc, sao chép hình ảnh hay video. Trong giới hạn bài viết này, Hotcourses Vietnam chỉ đề cập đến đạo văn vì viết luận là công việc thường gặp với cộng đồng du học sinh. Đạo văn chắc chắn là một hành động sai trái không cần phải bàn cãi nên mục đích của bài viết dưới đây chỉ để giúp các bạn không vô tình rơi vào lỗi đạo văn ngoài ý muốn.

>> 5 hậu quả của việc đạo văn ở nước ngoài bạn cần biết

Các hình thức đạo văn phổ biến

Định nghĩa một cách đơn giản, đạo văn là hành vi ăn cắp chữ nghĩa của người khác. Cụ thể hơn, nếu bạn rơi vào các trường hợp sau thì sẽ bị xem là đạo văn bất kể là vô tình hay cố ý:

1. Đạo toàn bộ tác phẩm

Đây là hình thức đạo văn dễ phát hiện và có mức độ nghiêm trọng nhất. Tác phẩm ở đây không chỉ là một đoạn văn mà còn có thể là một kết quả nghiên cứu hay dữ liệu thông tin. Hành vi này có thể xem là đánh cắp tài sản trí tuệ.

2. Đạo văn do quên… dùng ngoặc kép

Nghe thì có vẻ buồn cười nhưng nếu bạn trích dẫn một câu văn của người khác mà sơ ý bỏ đi dấu ngoặc kép thì sẽ bị gán vào tội đạo văn. Dấu ngoặc kép trong trường hợp này thật sự là “nhỏ nhưng có võ”.

3. Đạo văn do không dẫn nguồn/ dẫn sai nguồn/ dẫn thiếu nguồn

Bạn có thể dùng ngoặc kép nhưng lại không chú thích rõ câu văn này của ai hoặc trích ra từ tác phẩm nào thì cũng bị tính là đạo văn. Để tiện lợi hơn cho việc trích dẫn, mỗi khi có ý định sử dụng một thông tin nào đó thì bạn nên ghi chú thêm nguồn của dữ kiện đó để tiết kiệm thời gian sau này cho mình. Chưa hết, nếu bạn dẫn nguồn sai để tới lúc độc giả tra cứu không tìm ra đúng thông tin thì vẫn tính là hành vi đạo văn.

4. Tự đạo văn của mình

Ví dụ như bạn chỉ viết đúng 1 bài báo nhưng lại gửi đến 5 tòa soạn thì sẽ phạm phải lỗi tự đạo văn của mình. Nếu 5 tòa soạn này cùng xuất bản bài báo đó thì sẽ dẫn đến những xung đột về bản quyền không nhỏ dù có cùng một tác giả. Hành vi này còn cho thấy rõ sự lười biếng không thể chối cãi của người viết.

5. Đạo văn “xào nấu”

Cùng một ý tưởng nhưng nếu bạn biết cách triển khai khác đi thì chắc chắn sẽ thành một tác phẩm độc nhất. Tuy nhiên có những ý tưởng độc đáo đến mức dù bạn có cố gắng để thay đổi từ ngữ hay cấu trúc diễn đạt thì vẫn khiến độc giả nhận ra tác phẩm gốc. Ví dụ như bạn muốn viết một câu chuyện về cậu bé phù thủy sống ở Anh thì độc giả ít nhiều chắc chắn sẽ liên tưởng đến Harry Potter.

6. Đạo văn dịch

Mặc dù khác ngôn ngữ nhưng nếu bạn dịch lại y chang một bài báo tiếng Anh rồi nhận mình là tác giả thì vẫn là đạo văn như thường. Ngôn ngữ trong bản dịch của bạn có mượt mà bóng bẩy ra sao thì ý tứ vẫn là của người khác.

7. Nhận vơ tác phẩm

Bạn có thể chẳng cần viết một chữ nào nhưng chỉ cần tự xưng mình là tác giả của một tác phẩm do người khác viết thì vẫn bị xem là đạo văn. Đây có lẽ là trường hợp đạo văn “đáng xấu hổ” nhất vì bạn thậm chí còn không đủ kiên nhẫn để đặt bút viết ra một câu nào.

Phân biệt đạo văn và cảm hứng 

“Đạo văn” và “cảm hứng” là hai khái niệm hay bị nhập nhằng trong lĩnh vực sáng tạo nên Hotcourses Vietnam sẽ giúp bạn phân định rạch ròi để dùng cho đúng.

Cảm hứng là “cảm” xúc thúc đẩy bạn có “hứng” thú để thực hiện một điều gì đó. Nếu bạn đọc một tác phẩm rồi muốn xắn tay áo lên để viết ra một sản phẩm của riêng mình thì lúc này bạn đã được tác phẩm đó “truyền cảm hứng” để sáng tạo. Đi trên đường nghe tiếng chim hót, bạn bỗng thấy yêu đời nên muốn viết nên một bài thơ thì tiếng chim này đã truyền cảm hứng sáng tác cho tâm hồn thi sĩ bên trong bạn. Nhìn chung, cảm hứng không phải là ý tưởng mà chỉ là cảm xúc.

Ngược lại, đạo văn lại xoay quanh ý tưởng và cách triển khai ý tưởng đó. Bạn đọc xong một tác phẩm thấy thích quá rồi (có cảm hứng) để viết theo y xì thì sẽ là đạo văn. Thi ca Việt Nam có nhiều câu thơ mô tả tiếng chim nhưng nếu bạn cố tình (có cảm hứng) để bắt chước cách đặt vấn đề của một tác giả khác thì đạo vẫn là đạo.

Làm thế nào để tránh lỗi đạo văn?

Bạn có thể áp dụng một số mẹo dưới đây của Hotcourses Vietnam để câu chữ của mình không phạm lỗi đạo văn:

• Dấu ngoặc kép. Dấu ngoặc kép. Dấu ngoặc kép. Điều quan trọng phải nhắc ba lần.

• Sử dụng các công cụ phát hiện đạo văn trực tuyến như Turnitin.

• Khi bạn tự hỏi có nên trích nguồn một đoạn nào đó không thì câu trả lời chắc chắn là có.

• Đọc thật nhiều tài liệu liên quan để dễ dàng nhận diện các chi tiết tương đồng và tránh vô tình trùng ý tưởng mà không biết.

• Hạn chế sử dụng trích dẫn người khác trong bài luận hay tác phẩm của mình. Thật vậy, tần suất bạn sử dụng câu văn của người khác càng ít thì tỉ lệ bạn rơi vào trường hợp đạo văn càng thấp. Hơn nữa, bạn có công nhận rằng một bài luận có quá nhiều đoạn trích thật sự thiếu hấp dẫn không?

Tạm kết

Thật ra thì bạn chỉ bị xem là đạo văn khi bị phát hiện. Nhưng dù cho không có ai kiểm tra thì Hotcourses Vietnam vẫn khuyên bạn nên chủ động biết trân trọng thành quả lao động của người khác nếu bạn kỳ vọng người khác công nhận những nỗ lực của mình.

Nguồn tham khảo: Enago Academy

Bài được viết lại bởi Do An Khang vào ngày 15 tháng 07 năm 2021.